Twee jaar geleden heb ik de compostbak van mijn oma overgenomen. De compost die daaruit komt, gebruik ik als bodemverbeteraar in mijn tuin. Sindsdien is de bodemkwaliteit van mijn (moes)tuin zodanig verbeterd dat ik bijna geen mest meer nodig heb. In dit blog vertel ik je alles over compost maken in een compostbak zoals het opstarten, bijhouden en gebruiken.

Wat is compost?

Compost is verteerd organisch afval. Goede compost voelt aan als rulle grond en ruikt een beetje naar (kruidige) bosgrond. Een goede composthoop kan in zes maanden compost produceren. Deze compost gebruik je in je tuin om de bodemkwaliteit te verhogen.

Compost is een bodemverbeteraar. Het heeft een vergelijkbaar effect als mest. Je hoeft alleen geen koe in je tuin rond te laten lopen om een goede bodemkwaliteit te behalen. Dit kan je helemaal zelf met je eigen organisch afval bereiken.

Compost verbetert je bodem op de volgende manieren:

• Luchtigheid in je grond, dit zorgt ervoor dat je planten beter kunnen wortelen
• Neutraliseert de PH waarde in je grond; maakt het minder zuur
• Draagt bij aan de vruchtbaarheid van je grond, zodat je een goede oogst uit je moestuin krijgt
• Bevat voedingsstoffen voor planten, bijvoorbeeld kalk voor tomatenplanten
• Bevat veel bodemorganismen zoals bacteriën, schimmels en regenwormen
• Verhoogt de humuswaarde in de grond

Composthoop, -bak, of -bakken?

Composteren kan op een hoop manieren. Heb je een grote tuin? Kies dan voor drie compostbakken. Dat is verreweg de meest ideale manier om te composteren. Dan heb je steeds één bak die je continue vult, één bak die aan het rusten is en één bak waaruit je kan oogsten. Heb je deze ruimte niet? Kies dan voor een compostbak of hoop. Een hoop kun je bijvoorbeeld maken door een stuk in je tuin af te zetten met kippengaas. Daarbinnen gooi je dan al je afval. Het voordeel hiervan is dat de hoop altijd vochtig genoeg is. Regenwater komt erop en zakt onderaan weer in de grond. Je kan de hoop makkelijker omgooien, omdat je meer ruimte hebt. Het is tevens de meest voordelige keuze. Het nadeel is dat er meer ongedierte in kan komen, meer ruimte in beslag neemt en er slordiger uitziet. Ik maak zelf gebruik van een compostbak (ook wel compostvat genoemd). Deze staat in mijn tuin direct op de grond. De bak heeft aan de onderkant gaten waardoor bodemorganismes mijn bak in en uit kunnen. Het heeft aan de bovenkant een deksel waar ik het kan vullen en aan de onderkant een deurtje waaruit ik compost kan oogsten. Voordelen van deze bak zijn dat ik hem het hele jaar door kan gebruiken, de bak extra opwarmt wanneer de zon erop staat en het volledig afgesloten is. De compost gaat dus nergens naartoe en er zit nooit ongedierte in. Het nadeel kan de prijs zijn (kijk eens op marktplaats) en de maat. Het is een grote hoge bak die gauw zichtbaar is in je tuin. Ook het draaien van de hoop is soms lastig, omdat je bewegingsruimte in de bak beperkt is. Ik krijg het zelf fysiek niet voor elkaar om de bak te draaien, maar heb altijd wel een sterke man in de buurt wie dit voor mij wil doen :).

Een extra alternatief is een regenwormenbak, hier schrijf ik binnenkort een apart blog over.

De compostbak die je hier ziet staat op tegels, dat hoort dus niet! De compostbak moet op de grond staan. Hierdoor kan overtollig water de bak uitlopen en kunnen bodemorganismen zoals wormen de bak betreden en verlaten. Mijn bak staat tijdelijk even hier, omdat we de indeling van de tuin aan het veranderen zijn. Zodra hij weer netjes op de grond staat zal ik een nieuwe foto maken.

Ik heb laatst mijn compostbak verplaatst. Bekijk hier de vlog en zie hoe compost er na +- 4 maanden in de compostbak eruit ziet.

Door plantaardig restafval op een hoop te gooien, gaat het natuurlijke afbreekproces van start. Bacteriën vermenigvuldigen zich snel en gaan aan de slag met het afbreken van organisch afval. Het verzamelen van dit organische afval en het proces wat zich in deze hoop afspeelt noemen we composteren. Composteren gaat in een aantal fasen.

Fase 1: het vullen van je compostbak

Doe je het volgens het boekje, dan vul je je compostbak totdat hij vol is en laat je hem daarna met rust. Vul je compostbak met gevarieerde bruine en groene materialen. Zorg ervoor dat je niet te veel van 1 materiaal op een hoop gooit en hak je materialen klein. Je kan eventueel onderin de bak een paar grove takken plaatsen. Hierdoor hoef je de hoop minder enthousiast te keren. De takken houden namelijk zuurstof vast. Klein geworden compost valt er vanzelf tussendoor en wanneer het beneden ook vol is verteren de takken ook. Als je hier voor kiest, pak dan niet te dikke takken. Dat kost namelijk weer veel energie om te verteren.

Fase 2: Het begin van het proces

Na het vullen van de compostbak gaan bodemorganismen zoals bacteriën en schimmels zich voortplanten. Ze beginnen met het omzetten van je organische afval. Tijdens deze fase (die al binnen twee weken begint) kan de hoop behoorlijk oplopen in temperatuur. Dit kan zelfs boven de 50 graden uitkomen. Tijdens deze fase worden eventuele ziektekiemen en (onkruid)zaden vernietigd.

Fase 3: Draaien en mengen

Wanneer de bak weer afkoelt komen andere bodemorganismen je bak in. Je kan zelfs al een enkele regenworm tegenkomen. Draai je composthoop om het te luchten en alles goed te mengen en wacht rustig af. De hoop zal verder afkoelen en inzakken. Controleer of je hoop licht vochtig is. Je compost ziet er nu uit als bruine aarde gemengd met grove stukken. Let op je bak mag niet stinken! Doet het dat wel? Mogelijke oorzaken zijn dat de bak te nat is. Laat de deksel op een warme dag eraf. Overtollig vocht zal dan verdampen. Het kan ook zijn dat er te weinig zuurstof in je bak is. Dit los je op door de bak goed te draaien.

Na grofweg vier maanden heb je al compost, met hier en daar nog wat grove stukken. In deze compost zitten ook veel regenwormen, die de compost verder aan het verteren zijn. Regenwormen zijn goede bewoners van je composthoop. Ze houden de boel luchtig. Bovendien draagt hun ontlasting bij aan de vruchtbaarheid van je compost en later je bodem. Als je deze compost zeeft en de grove stukken terug in de bak doet, dan kun je het overblijfsel al gebruiken. Gooi echter niet grove stukken over je tuin. Als je dat doet, dan moet je bodem die grove stukken gaan verteren. Dit kost te veel energie, waarbij het goede effect van je compost verloren gaat.

Fase 5: Fijne compost

Laat nu de compost bak nog twee maanden onverstoort staat. Dan is echt alles verteerd en fijn. De compost moet ruiken naar bosgrond en aanvoelen als bijzonder losse, luchtige aarde.

Mijn aanpak

Zelf bereik ik fase 5 niet altijd. Dit komt, omdat ik mijn compostbak het hele jaar blijf vullen ik laat hem dus niet tot fase 5 rusten. In een compostbak kan dit continue bijvullen prima. Fase 2 en 3 wisselen elkaar alsnog af en ik heb iedere herfst en voorjaar een grote voorraad aan goede compost. Toen ik begon met mijn compostbak heb ik hem gevuld zoals aangegeven op de infographic. Vanaf dat moment heb ik steeds kleine beetjes bijgevuld. Wanneer ik compost oogst, zeef ik de grove stukken eruit en die gooi ik weer bovenop de hoop. Wanneer ik de compost draai, verspreid ik ook weer alle bodemorganismen over de nieuw toegevoegde delen. Hierdoor verteert dit ook sneller.

Samenstelling compost

Het geheim van goede compost ligt in de samenstelling. Dit klinkt een stuk ingewikkelder dan het is. De basisregels zijn:

• Zorg voor een brede variatie in materialen
• Voeg steeds kleine beetjes toe, dus niet je halve bak met grasmaaisel vol kwakken.

Bruin:groen verhouding

Een compostbak moet een goede balans hebben tussen groen en bruin materiaal. Het onderscheid tussen deze materialen is vrij makkelijk te maken, omdat het materiaal meestal ook die kleur heeft.

Groene materialen zijn bijvoorbeeld: groente- en fruitresten, uitwerpselen van vogels/cavia’s/konijnen, gemaaid gras, klein vers snoeisel en onkruid.Deze materialen bevatten veel vocht, voedingsstoffen en stikstof.

Bruine materialen zijn droge materialen met een hoog koolstofgehalte, zoals houtsnippers, herfstbladeren, stro en takken. Koffie is een uitzondering op de ‘kleur’ regel. Vanwege het hoge stikstofgehalte valt koffie namelijk onder de groene materialen.

Bruine en groene materialen moeten in de juiste verhouding voorkomen in je composthoop. Deze verhouding is ongeveer 25:1 (koolstof:stikstof). Dit getal mag je ook gelijk weer vergeten. Ieder materiaal heeft zijn eigen verhouding koolstof:stikstof. Het is dus niet zo dat je veel meer bruine materialen moet toevoegen dan groene materialen. In de praktijk zul je zien dat het goed is om ongeveer even veel van beide materialen in de compostbak te doen. Je komt dan redelijk in de buurt van een goede verhouding. Een tweede aandachtspunt is dat je de materialen altijd in kleine hoeveelheden toevoegt. Dus niet al het grasmaaisel van je tuin in 1x toevoegen. Meng kleine beetjes van verschillende materialen, dan ben je goed bezig!

Wil je graag meer lezen over de 25:1 verhouding? Google dan eens op termen als: “C-N ratio compost”.

Maar waarom is deze verhouding van belang?

In een compostbak ontstaan veel bodemorganismen. Deze organismen zetten het organische materiaal om in compost. Zij planten zich in rap tempo voort in je compostbak. De belangrijkste elementen die ze nodig hebben om te leven zijn koolstof en stikstof in de verhouding 25:1. Hoe dichter je compostbak in de buurt van deze verhouding komt, des te sneller zullen deze bodemorganismen zich voortplanten.

YAY en NAY, wat mag wel/niet in je compostbak?

YAY

• grasmaaisel
• onkruid
• klein snoeiafval
• uitwerpselen van herbivoren
• groente- en fruitafval

NAY

Toepassing compost

Wauw, je weet nu al van alles over compost! Maar waar gebruik je het eigenlijk voor? Je kan je bodem niet beter verreiken dan met compost. Simpel gezegd strooi je iedere herfst een dikke (3 a 4 cm) laag compost over je tuin heen. Dit zal gedurende de winter in je bodem zakken. Bodemorganismen helpen dit proces te versnellen. Ze komen vanuit je grond omhoog om de compost met je grond te vermengen. Wanneer regenwormen dit doen, creëren ze veel tunnels (luchtigheid) in je bodem. Hun ontlasting is ontzettend vruchtbaar voor planten. Door dit hele proces wordt je grond luchtig, vol met bodemorganismen en organisch materiaal (humus). Het is op ieder grondtype toepasbaar. Heb je een kleigrond? Dan zal de compost je grond beter vochtdoorlatend maken en meer zuurstof geven. Heb je een zandgrond? Dan zal de compost meer vocht vasthouden en voedingsstoffen vasthouden. Kortom: met compost zit je altijd goed.

Gerichte toepassing

Je kan je compost ook wat gerichter toepassen. Ik noem hier enkele voorbeelden van gevallen waarbij compost extra goed doet.

PH neutraal

Je kunt je compost ook wat gerichter toevoegen aan je tuin. Houd er dan eerst rekening mee dat compost PH neutraliserend werkt. Planten die van een zure bodem houden, hoef je dus geen compost te geven. Deze planten kun je beter een bodemverbeteraar voor zure ondergrond geven. Ik gebruik hier DCM grond voor zuurminnende planten voor.

Moestuin

Heb je een moestuin? Leg dan iedere herfst een dikke laag compost over je moestuin heen. Je bodem werkt de hele winter hard om deze compost op te nemen. Probeer niet te harken, hiermee maak je de structuur die de bodemorganismen hebben gemaakt weer kapot. Strooi dus je compost en laat je moestuin met rust. In het voorjaar kun je nog een keer compost strooien om je bodem te activeren en nog wat extra’s toe te voegen voor het echte moestuinseizoen.

Er zijn groenten die je direct in compost kan telen! Dit wordt bijvoorbeeld gedaan met champignons.

Compost ter bescherming

Compost kan ook planten beschermen. Voeg iedere herfst een dikke laag compost toe aan de stammen van je roos. De compost beschermt de stam en wortels tegen vorst en voegt natuurlijk de reeds bekende voordelen toe aan de bodem van je rozenplant. Dit kan ook ten goede komen bij (jonge) fruitbomen en andere kwetsbare planten in je tuin.

Conclusie

Compost verbetert je bodemkwaliteit aanzienlijk. De natuur doet het meeste werk voor je. Vul je compostbak met voldoende groene en bruine materialen. Vul het bij met kleine beetjes. Draai het regelmatig en geniet van de verandering die het in je tuin teweegbrengt.

Hopelijk helpt mijn blogpost je met het maken van jouw compost. Heb je nog vragen of opmerkingen? Laat het me weten!